Vin trafos tamen la dubo, ĉu eble temas ne pri hobio, sed pri serioza esplorlaboro (al tiuj personoj oni ja pagas!). Kaj fakte precize tiel estas, kaj tia esploro multe pli gravas ol kiom ŝajnas.
Laŭ kutima senco, “nano” indikas estulon pli malgrandan ol la normalaj samspecianoj. Laŭ scienca uzado, “nano” posedas pli precizan signifon: egala al miliardono. Ĉi-sence, nano-teknologio rilatas al mikroskopaj strukturoj mezurataj laŭ nanometroj, kiuj estas miliardonoj de metro. Krom Feynman, pluraj sciencistoj direktis sian intereson al tiu “nova fiziktipo”, sed nur dum la 80aj jaroj ĝi ĉesis esti nur granda revo kaj komencis fariĝi malgranda realo.
Kromefikon de la skanmikroskopo oni malkovris en 1987: la instrumento permesas ne nur vidi la atomojn, sed eĉ ilin pluki unu post la alia kaj laŭplaĉe deloki! En 1990 Donald M. Eigler kaj Erhard K. Schweizer, esploristoj ĉe la IBM-Laboratorioj en San José (Kalifornio), vicigis 35 ksenonatomojn por precize aranĝi la literojn I B M. Post malmultaj monatoj japanaj Hitachi-teknikistoj gravuris la bondeziron Peace '91 forportante kelkdekon da sulfuratomoj el kristalo da molibdena disulfato. La konkuron de plejmalgrandigo verŝajne gajnis, en 1991, Christopher Lutz, William Rudge kaj la jam citita Donald Eigler, kiuj realigis eksterordinaran “unuatoman ŝaltilon”. Utiligante skanmikroskopon, ili sukcesis movi ksenonatomon tien kaj reen inter la pinto de la mikroskopo kaj elektrodo el nikelo, irigante aŭ haltigante la kurenton, tutsame kiel kutiman ŝaltilon por lampoj.
Russel Tyalor kaj Warren Robinett, ĉe la usona Universitato Chapel Hill (Norda Karolino), parigante la tunelefikan mikroskopon kaj la teknikojn de virtuala realo, fabrikis instrumenton baptitan nanomanipulatoro: la mikroskopo akiras la bildon de la surfaco, tridimensie sendata al taŭga kasko; tiu, kiu ĝin surmetas, spertas la sensacon troviĝi inter la atomoj kaj ilin tuŝi dum delokiĝo.
La tunelefika mikroskopo povas fakte utili kiel plurcela instrumento; per trafa ŝanĝo de ties pintoj - same kiel borilo - oni povas pluki, movi aŭ munti ĉiajn molekulojn. Aŭ, kiel Stanford H. Newmann, ĉizi la unuan paĝon de A Tale of Two Cities (Rakonto pri du urboj) sur silicia ĉipo. Aŭ, kiel IBM-teknikistoj, skulpti per etaj orglobetoj mapon de nia tero laŭskale 1:10 000 000 000 000. Aŭ, kiel esploristoj ĉe la Naciaj Laboratorioj en Los Alamos (Usono), stori la enhavon de 12 000 disketoj en ŝtala pinglo 25 milimetrojn longa.
Eĉ pli mikroskopa estas la motoro farita de Richard Muller, ĉe la Kalifornia Universitato en Berkeley. Malpli longa ol centono de milimetro, ĝi tute glate funkcias per statika elektro. Ĝi konsistas el rado, kies dentoj (malgrandaj kiel ruĝaj globuloj) estas elektraj polusoj; ĉirkaŭe kuŝas cirkle aliaj polusoj, sinsekve trairataj de malforta kurento, kiuj unu post la alia altiras la dentojn de la rado kaj ĝin movas. Nu, por estigi povon “utilan” necesas rapidega rotacio, egale al miloj da turniĝoj sekunde. Ĉe la Bell-laboratorioj oni produktis nanomotoron kiu, kvankam peza je gramokvarono, kapablas deloki objekton 200-graman (kiel tri ekzemplerojn de MONATO ).
La aplikebloj de la nanoteknologio estos senfinaj. Ekzemple, en kampo kuraca, ŝipetoj mikroskopaj, pli etaj ol homa ĉelo, travojaĝos la arteriojn por elimini gluaĵojn el kolesterolo. Inteligentaj piloloj ellasos la ĝustan kvanton da medikamento en la ĝusta momento. Liliputaj boatoj patrolos la tutan korpon por forigi danĝerajn virusojn aŭ bakteriojn. Etetaj akumulatoroj alternos ŝargi la pilojn de korstimulilo. Malgrandaj sensiloj kontrolos la staton de paciento dum kirurgia operacio. Nevideblaj abakoj nombros limfocitojn aŭ spermatozoojn ...
La turbinon de Gabriel kaj Mehregany, post iaj perfektigoj, oni povos enigi en ĉipojn kaj uzi ventolile por malvarmigi cirkvitojn.
Kaj per miliardoj da mikrocirkvitoj en etetaj ĉipoj eble naskiĝos komputiloj tiom kompleksaj, ke ili montros juĝkapablon kaj inteligenton homnivelajn.
Optikaj fibroj, kiuj ĉiam pli anstataŭas la malnovajn telefonkablojn, posedas la plej altan rendimenton nur kondiĉe, ke la unuopaj filamentoj kuŝu enkable sen kontakto aŭ frotiĝo. La teknologio nuntempa ankoraŭ ne sukcesas optimume atingi tian fajnan kontrolon. Sed kelkaj milionoj da mikroskopaj enkablaj maŝinoj povos perfekte liniigi la fibrojn, ilin periode purigi, ripari difektojn, devojigi aŭ interrompi la lumradiojn ...
Realigoj tiaj kompreneble ne estos tre baldaŭaj, kaj krome ili ne estas sendanĝeraj. Se mikromaŝino obliĝpova eskapus el ĉia regado, ekzemple, ĝiaj sennombraj “idoj” baldaŭ “malmuntus” urbojn, bestojn kaj homojn, kaj la tutan planedon transformus en vastegan - mortintan - deponejon de bone katalogitaj kemiaĵoj.
Kaj problemoj aperos ankaŭ el socia vidpunkto. Se la nanomaŝinoj kapablos ĉiun balaaĵon ŝanĝi en valoraĵojn, la materiala riĉeco perdos ajnan sencon: kiel adaptos sin la homaro? Se ĉiaj malsanoj malaperos, aŭ oni eĉ eltrovos la ŝlosilon de la senmorteco? Oni devos nepre forĝi respondojn novajn, kaj ne tute facilajn ...
Kaj fine: se ni ne estus la nuraj, kiuj prilaboras nanoteknologion? Tia estas la hipotezo de Kevin J. Anderson kaj Doug Beason. En la romano Assemblers of Infinity (Muntantoj de la infinito, 1992) ili priskribas eksterteran rason kiu, anstataŭ sendi spacen granddimensiajn sondilojn, bezonantajn grandan provizon da karburaĵo kaj vojaĝantajn nur laŭ modera rapido, disĵetas tra la steloj svarmojn da mikrorobotoj. Malgrandegaj kiel partikloj, sed “inteligentaj” kiel komputiloj, tiaj aŭtomatoj vojaĝas preskaŭ lumrapide. Alveninte al taŭga sunsistemo, ili komencas sin reprodukti kaj la planedojn igi loĝeblaj de la malgrandaj disvolviĝantaj embrioj. Kaj, kompreneble, eĉ la embrioj estas faraĵoj de la mikromaŝinoj!
Ĉu sciencfikcio? Sendube. Plurfoje, tamen, sciencfikciaj verkistoj sukcesis diveni estontaĵojn pli precize ol futurologoj. Do, ni atendu la aperon de vastegaj ... mikroskopaj horizontoj!
Indekso